Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΛΟΓΙΑΣ

 

Η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

 του καθηγητή Δρα Ηλία Φιλιππίδη

Θέμα 1ο 

 Ο παγκόσμιος πολιτισμός και η ανθρωπολογία του

     Ο παγκόσμιος πολιτισμός δεν είναι ένα τυχαίο γεγονός ούτε ένα φυσικό ούτε μεταφυσικό αλλά ένα ανθρωπολογικό γεγονός. Ο ανθρώπινος πολιτισμός έγινε από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο.
     Βεβαίως ο ανθρώπινος πολιτισμός δεν είναι μετέωρος, αλλά στηρίζεται στο φυσικό του υπόβαθρο, που είναι η φύση, δηλ. οι βιολογικές ανάγκες του ανθρώπου και οι φυσικοί πόροι της διατροφής του. Δεν θα ήταν καθόλου υπερβολή, αν χαρακτηρίζαμε τον ανθρώπινο πολιτισμό ως το μεγαλύτερο δένδρο του πλανήτη μας, με ρίζες που χώνονται όλο και πιο βαθειά στα έγκατα της γης και στον βυθό των ωκεανών.
     Επίσης μπορεί ο ανθρώπινος πολιτισμός να περιέχει και μεταφυσικά στοιχεία, όπως είναι ο απροσδιόριστος χαρακτήρας της πίστεως και της εννοίας του πνεύματος.
Όμως την ευθύνη τόσο για την διαμόρφωση του πολιτισμού όσο και για την διαχείριση του ιστορικού χρόνου καθώς και για την εξέλιξη του πολιτισμού του, φέρνει ο ίδιος ο άνθρωπος.
     Η παραπάνω θέση αποτελεί την βάση της ανθρωποκεντρικής θεωρήσεως του πολιτισμού.
Τίθεται το ερώτημα: ο ανθρωποκεντρισμός αντιστοιχεί σε κάποια νομοτέλεια του ανθρώπου και του πολιτισμού του ή μήπως έτσι λέμε ότι είναι, επειδή έτσι θέλουμε να είναι;
    Ο Αριστοτέλης πιστεύει ότι όλα τα όντα ορίζονται από μια εσωτερική «εντελέχεια».
Σημαίνει «εντός–το τέλος (τον σκοπόν) -έχειν». Τελικά η ανακάλυψη της «Διπλής έλικος» μέσα στον πυρήνα του κυττάρου, το 1953 από τους βιολόγους Watson και Crick απετέλεσε ένα από τα μεγαλύτερα επιστημονικά επιτεύγματα των τελευταίων αιώνων και επιβεβαίωσε την θεωρία του Αριστοτέλη τουλάχιστον για την δομή των έμβιων όντων.
     Πάντως η παγκόσμια ιστορία, η εμφάνιση και εξέλιξη τόσων διαφορετικών πολιτισμών αντιστοιχεί περισσότερο σε ένα  δημιουργικό ή ανακυκλώμενο καταστροφικό χάος του Σύμπαντος παρά στην οργανωμένη τάξη της βιόσφαιρας.
Ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας του παγκόσμιου πολιτισμού δεν είναι καθόλου αυτονόητος ούτε στην πράξη αλλά ούτε και στην θεωρία.
     Μέσα στην επιστημονική τεχνολογική και οικονομική έκρηξη του 19ο αιώνα διαμορφώθηκε ένα ιδεολογικό πλαίσιο της πλειοδοσίας του Δυτικού πολιτισμού πάνω σε τρία μεγέθη: τον χρόνο, την πραγματικότητα και την δύναμη.
Πρόκειται για την τέταρτη μεγάλη έκρηξη πολιτισμού και αξιακού ανασχηματισμού στον χώρο του Δυτικού κόσμου.
      H πρώτη ήταν η πνευματική κοσμογονία του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, ο οποίος έθεσε, για πρώτη φορά στην ιστορία, τις βάσεις του ανθρωποκεντρισμού, της συνδέσεως του πολιτισμού με την πολιτική και την οικονομία, καθώς και με την έννοια της προόδου.
     Η δεύτερη ήταν η εμφάνιση του Χριστιανισμού στον χώρο της Παλαιστίνης αλλά μέσα στο ευρύτερο πλαίσιο του Ελληνιστικού κόσμου ανάμεσα στην Αντιόχεια και την Αλεξάνδρεια. Ο Χριστιανισμός αποτελεί μια ρήξη με τον αρχαίο κόσμο, δηλ τόσο με την πολυθεΐα των Ελλήνων και την θεοποίηση των Ρωμαίων αυτοκρατόρων όσο και με την αυταρχικότητα και τον πρωτογονισμό του Γιαχβέ των Ιουδαίων. Όμως ταυτόχρονα ο Ιησούς Χριστός, τόσο με την διδασκαλία του όσο και με το παράδειγμα του συνέδεσε τον αρχαίο ελληνικό ανθρωποκεντρισμό και την έννοια του πνεύματος με την παράδοση της αγωνιστικής δικαιοσύνης του ιουδαϊκού προφητισμού.
     Η τρίτη πολιτισμική επανάσταση είναι η Αναγέννηση, η οποία στην πραγματικότητα αποτελεί την δεύτερη έκλαμψη του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, έπειτα από μια διαδρομή μέσω των Ρωμαίων, των Ελλήνων φιλοσόφων που είχαν μεταναστεύσει στη Ρώμη, των Σύρων, των Περσών και των Αράβων, κυρίως όμως του ίδιου του Βυζαντίου και των Ελλήνων μοναχών της κάτω Ιταλίας, οι οποίοι διασκορπίσθηκαν σε πολλά καθολικά μοναστήρια της Ευρώπης.
Ο Διαφωτισμός σε συνδυασμό με την Βιομηχανική επανάσταση αποτελεί την τελευταία προσπάθεια του Δυτικού ανθρώπου να οικοδομήσει έναν σύγχρονο ανθρωποκεντρικό πολιτισμό.
     Όμως το έλλειμα εύρους ανθρωπολογικών βιωμάτων του Δυτικού ανθρώπου προκάλεσε ορισμένες βασικές στρεβλώσεις στα νέα πρότυπα του Homo rationalis (Ορθολογικού ανθρώπου),οι οποίες τελικά οδήγησαν στα ιδεολογικά αδιέξοδα και τις ανθρωποσφαγές του 20ο αιώνα.