Το όραμα μιάς «Νέας» Ευρώπης

          του καθηγητή Ηλία Φιλιππίδη

1. Οι δυο Ευρώπες

     Αυτό που λέμε «Ευρώπη» μορφοποιείται μέσα σε δύο ιστορικές υποστάσεις :
α. είναι ένα όραμα, μία ιδανική κατάσταση, ένα πολιτικό εγχείρημα με στόχο την δημιουργία της «Ενωμένης Ευρώπης».
β. είναι ο γεωπολιτικός χώρος του παλαιού Δυτικού κόσμου. Αυτός ο κόσμος κατανέμεται μεταξύ των παλαιών Μεγάλων Δυνάμεων, οι οποίες βρίσκονται μονίμως, αν όχι σε σύγκρουση, τουλάχιστο σε ανταγωνισμό μεταξύ τους και οι οποίες βαρύνονται με τις παλαιές αμαρτίες της αποικιοκρατίας, του ρατσισμού, της αυτοκρατορικής επικυριαρχίας και των κατακτητικών πολέμων.
Υπάρχουν λοιπόν δύο Ευρώπες:
· η «Παλαιά», η οποία δίνει την προτεραιότητα στον ανταγωνισμό, την ισχύ, την ύλη και την σώρευση πλεονεκτημάτων, ακόμη και αν αυτά είναι αποτέλεσμα εκμεταλλεύσεως, εσωτερικής και εξωτερικής.
· Από την άλλη πλευρά προβάλλει η «Νέα » Ευρώπη, των λαών, των αξιών, του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, του πολιτισμού και της κοινής προόδου.
    Αυτή η ιδανική Ευρώπη παρέμενε μία ουτοπία ελεύθερων, δημιουργικών και πανευρωπαϊκών πνευμάτων, μέχρι που ήλθε η λαίλαπα των δυο Παγκοσμίων πολέμων, για να αναδειχθεί η μέχρι τότε ουτοπία σε μονόδρομο ιστορικής υπάρξεως για την Γηραιά ήπειρο.
    Η ουτοπία της «Νέας» Ευρώπης απλώθηκε ως ουράνιο τόξο πάνω από τα ερείπια πόλεων, μνημείων πολιτισμού και ανθρωπίνων υπάρξεων, που άφησαν πίσω τους οι δύο Παγκόσμιοι πόλεμοι. Οι δημιουργοί των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, από τις οποίες εξελίχθηκε η Ευρωπαϊκή Ένωση, Μονέ, Σουμάν, Αντενάουερ, Ντε Γκάσπερι, εμπνεύσθηκαν από το όραμα της «Νέας» Ευρώπης και έθεσαν τα θεμέλια για μία Ενωμένη Ευρώπη.
Όλοι οι Ευρωπαίοι απολάμβαναν τα αγαθά της αναπτύξεως και του κοινωνικού κράτους των μεταπολεμικών χρόνων.
    Δυστυχώς όμως μεσολάβησαν τρεις αρνητικές εξελίξεις:
α. η βαθμιαία αποδόμηση του κοινωνικού κράτους και της οικονομικής πολιτικής του επενδυτικού ρόλου του κράτους (θεωρία των αναπτυξιακών κύκλων του J.M.Keynes).
Αυτοί ήταν οι δύο πυλώνες, πάνω στους οποίους είχαν στηριχθεί η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας μετά το κραχ του 1929, το οικονομικό θαύμα της Γερμανίας μετά τον Πόλεμο, το βρετανικό σύστημα υγείας και η πολιτική και κοινωνική σταθερότητα του Σκανδιναβικού κρατικού προτύπου.
Μετά το αμερικανικό πραξικόπημα κατά του Αλιέντε στην Χιλή (1973) και την εγκαθίδρυση της Δικτατορίας του Πινοσέτ, την επικράτηση του Ρ. Ρήγκαν (1981) στις ΗΠΑ και της Μ.Θάτσερ (1979) στην Αγγλία, άρχισε να απλώνεται διεθνώς μία επιθετική μορφή καπιταλισμού, χωρίς καθόλου κοινωνικό πρόσωπο. Τελευταίοι κρίκοι αυτής της αλυσίδας είναι η Μέρκελ και ο Σόιμπλε.
β. Μετά την ενοποίηση της η Γερμανία δεν είχε πλέον ανάγκη την Ευρώπη. Δεν μας θεωρεί πλέον εταίρους της. Δεν αισθάνεται πλέον ευγνωμοσύνη, που την βοηθήσαμε να ανορθωθεί μετά τον Πόλεμο και της ανοίξαμε πάλι την θύρα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού να ενταχθεί στην οικογένεια της «Νέας » Ευρώπης, να ξεπεράσει το σοκ της συνειδητοποιήσεως των εγκλημάτων της και το σύμπλεγμα κατωτερότητας του παρία της ιστορίας. Δυστυχώς μετά την ανέλπιστη επιτυχία της επανενώσεώς της η Γερμανία επέστρεψε στα παλαιά πρότυπα της υπεροχής και αντιμετωπίζει την ΕΕ ως το προαύλιο ενός Δ’ Ράιχ!....
γ. Η εισαγωγή του Ευρώ χαιρετίσθηκε ως ένα κομβικό επίτευγμα της διαδικασίας της ευρωπαϊκής συγκλίσεως. Ο Φρ. Μιτεράν πίστευε ότι το Ευρώ θα έδενε για πάντα την Γερμανία μέσα στην ΕΕ, επειδή ο μέσος Γερμανός ψυχολογικά θα έβλεπε το Ευρώ ως το ακόμη ισχυρότερο ευρωπαϊκό μάρκο. Όμως, όπως σωστά διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, η εισαγωγή του ευρώ ευνόησε μόνο τις χώρες που είχαν δημοσιονομικό πλεόνασμα εις βάρος των υπολοίπων, ενώ η σχιζοφρένεια του ευρώ έγκειται στο ότι έχουμε κοινό νόμισμα χωρίς θεμέλιο, που θα ήταν μία κοινή οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική.

2. Χρειαζόμαστε μία «Νέα» Ευρώπη

     Δεν το λέμε μόνο εμείς οι Έλληνες, που είμαστε εύκολοι στα μεγάλα λόγια, το είπε επανειλημμένως και ο πρωθυπουργός, o πραγματιστής, αποκληθείς και «Tony Blair» της Ιταλίας, ο Ματέο Ρέντσι, ο οποίος τον τελευταίο μήνα έκανε στροφή 180 μοιρών και προτείνει:
α. ένα ειδικό σχέδιο Μάρσαλ για την Ελλάδα
β. αλλαγή προτεραιοτήτων στην ΕΕ:
· Ανάπτυξη έναντι της λιτότητας
· Πολιτισμός έναντι του χρήματος
    Το συμπεράσματα είναι. ότι πρέπει να αναχαιτισθεί η προσπάθεια «αναπαλαιώσεως » της Ευρώπης, που προωθεί η Γερμάνια και να δημιουργηθεί μία συμμαχία του Νότου, η οποία με επικεφαλής την Γαλλία θα φροντίσει να αποκαταστήσει την χαμένη ισορροπία και τον ανθρωπισμό του ευρωπαϊκού πολιτισμού.