Ανθρώπινος πολιτισμός και δημοκρατία

του καθηγητή Δρα Ηλία Φιλιππίδη

     Ο ανθρώπινος πολιτισμός εξελίσσεται. Η εξέλιξη αποτελεί ένα μίγμα τριών παραγόντων :
α. του ανθρώπινου παράγοντα και της δημιουργικότητάς του
β. της εξελίξεως των αναγκών του ανθρώπου και
γ. της τεχνολογικής εξελίξεως, η οποία επηρεάζει τον τρόπο παραγωγής.
     Αυτοί οι τρεις παράγοντες συγκροτούν την παραγωγική δόμηση της κοινωνίας.
Όμως η παραγωγική δόμηση της κοινωνίας δεν μονοπωλεί την λειτουργία του ανθρώπινου πολιτισμού.
     Ο ανθρώπινος πολιτισμός, όπως αυτός τουλάχιστον εξελίχθηκε από την αρχαιά Ελλάδα στον Ευρωπαϊκό χώρο, συμπεριλαμβάνει τέσσερις δομικούς τομείς, όπου διοχετεύεται σωρεύεται και εξελίσσεται η ανθρώπινη δραστηριότητα:
Αυτοί είναι:

α. ο άνθρωπος

     Ως ψυχολογικό ον και ως υποκείμενο περιέργειας, απορίας, έρευνας, φαντασίας και θεωρίας, ταξιδεύει μέσα στον χρόνο με το όχημα της εξελίξεως αλλά παράλληλα προβληματίζεται, ανησυχεί και όχι σπάνια συγκρούεται μαζί της.

β. το ιστορικό και γεωπολιτικό γίγνεσθαι

     Η εξέλιξη της ευρωπαϊκής ιστορίας και η ανάδειξη των ΗΠΑ, της Ρωσίας και της Κίνας σε σύγχρονες μεγάλες Δυνάμεις και διαμορφωτές της σύγχρονης ιστορίας αποτελεί ένα αυτοδύναμο παράγοντα, ο οποίος μπορεί να συνυφαίνεται με την τεχνολογική και οικονομική εξέλιξη αλλά κινείται με βάση την δική του λογική, η οποία βασικώς είναι απρόβλεπτη και ανορθολογική και δεν δεσμεύεται από τον όποιο ορθολογισμό της οικονομίας ή και της τεχνολογίας. Απεναντίας μάλιστα, η άποψη μας είναι, ότι διαφαίνεται μία διαρκώς ενισχυόμενη τάση επικυριαρχίας του ανορθολογισμού πάνω στα όποια στοιχεία ορθολογισμού μπορεί να διαθέτει σήμερα η ανθρωπότητα.

γ. ο τρόπος παραγωγής   

  Βασικά συνδυάζει τον σκοπό της ικανοποιήσεως των αναγκών του ανθρώπου, όπως αυτές διαμορφώνονται από τις πολιτιστικές και πολιτικές προτεραιότητες, με τα μέσα που προσφέρει το τεχνολογικό επίπεδο και η οικονομική δόμηση μιας κοινωνίας και

δ. η πολιτική διαπάλη

     Η κάθε ανθρώπινη κοινωνία πάλλεται από δυο δυναμικές τάσεις, οι οποίες την διαπερνούν. Η μια είναι κεντρομόλος και συντηρείται από δυο συνεκτικά στοιχεία, την ιστορική ιδιοπροσωπεία (εθνική ταυτότητα) και την κρατική υπόσταση και η άλλη είναι κεντρόφυγος και ενεργοποιείται από δυο μέτωπα αντιπαραθέσεως, τα οποία είναι ο ανταγωνισμός των πολιτικών κομμάτων για την εξουσία και η κοινωνική διαπάλη μεταξύ υποκειμένων (ατομικών και ομαδικών) συμφερόντων και μεταξύ των κοινωνικών τάξεων.
     Η συρρίκνωση του κράτους κάτω από την πίεση του νεοφιλελευθερισμού και των ιδιωτικοποιήσεων έχει ως συνέπεια την συρρίκνωση όχι μόνο των ποσοτικών μεγεθών του κρατικού μηχανισμού αλλά και των ποιοτικών του λειτουργιών ,όπως είναι οι αποστολές του κράτους δικαίου ,του κοινωνικού κράτους και της δημοκρατικής λειτουργίας.
     Η ποσοτική και ποιοτική συρρίκνωση του κράτους απορρίπτει την μαρξιστική θέση για τον ταξικό χαρακτήρα του αστικού κράτους.
     Η δημοκρατία έχει γίνει σήμερα πάλι μέγα ζητούμενο τόσο για τα κράτη της Δύσεως όσο και για το υπερεθνικό μόρφωμα της Ευρωπαϊκής ενώσεως.
     Όμως η δημοκρατία δεν είναι μόνο μία θεσμική διαδικασία, η οποία μπορεί να εκφυλισθεί σε τυπολατρεία, γραφειοκρατία και νομικισμό.
     Η δημοκρατία δεν είναι μόνο ένα πολιτικό σύστημα, η ύπαρξη του οποίου αποδεικνύεται με την διεξαγωγή των εκλογών.
     Η δημοκρατία είναι πρωτίστως θέμα πολιτικού πολιτισμού, παιδείας, ήθους και ιδεολογίας. Η ιδεολογία της δημοκρατίας στηρίζεται σε δυο θεμελιώδεις αρχές:
α. την πολύ-αιτιοκρατία. Η μονο-αιτιοκρατία τόσο του νεοφιλελευθερισμού όσο και του μαρξισμού διαβρώνουν τα ιδεολογικά θεμέλια της δημοκρατίας και την αχρηστεύουν.
β. τον ανθρωποκεντρισμό. Η δημοκρατία υπάρχει για να υπηρετεί τον άνθρωπο, ως σύνολο κοινωνίας, ως έννοια του γενικού συμφέροντος και όχι την εξουσία ή τα συμφέροντα.
     Η συρρίκνωση του ουσιαστικού χαρακτήρα της δημοκρατίας απαιτεί την αναβάπτιση της στο πνεύμα και τις αρχές του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, προτού αυτή εκφυλισθεί τελείως.

filippidis103@yahoo.gr