Του καθηγητή κοινωνιολογίας Δρα Ηλία Φιλιππίδη
1. Το ποιοτικό υπόβαθρο της δημοκρατίας
Η δημοκρατία είναι η κορυφή της πολιτικής λειτουργίας μιας κοινωνίας. Η ιδιαίτερη ανθρωπολογική ποιότητα της δημοκρατίας επιβάλλει πολλές προϋποθέσεις για την ύπαρξη και την καλή λειτουργία της. Χωρίζουμε τις προϋποθέσεις σε τυπικές και ουσιαστικές.
Στην ύπαρξη των τυπικών προϋποθέσεων ανήκει ολόκληρο το νομικό οικοδόμημα συγκροτήσεως του πολιτεύματος της δημοκρατίας, που είναι το Σύνταγμα και οι νόμοι.
Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις είναι οι σημαντικότερες και αποτελούν το θεμέλιο υπάρξεως της δημοκρατίας.
Ένας βασικός λόγος της παρακμής του πολιτικού μας συστήματος στα χρόνια της Μεταπολιτεύσεως είναι το γεγονός, ότι αντιστρέψαμε το οικοδόμημα της δημοκρατίας νομίζοντας, ότι η βάση είναι η θεσμική ενός σύγχρονου δημοκρατικού Συντάγματος και οι ελευθερίες λειτουργίας πολιτικών κομμάτων και της πολιτικής δράσεως των πολιτών.
Οι ουσιαστικές όμως προϋποθέσεις της δημοκρατίας είναι τρεις:
α. η συμμετοχή των πολιτών
β. η λειτουργία κοινωνίας και κοινότητας και
γ. η δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των πολιτών
Η ποιότητα μιας δημοκρατίας εξαρτάται από τον βαθμό συμμετοχής των πολιτών στα όργανα λειτουργίας της. Η συμμετοχή αφορά τα άτομα ως πολίτες, τις κοινωνικές ομάδες,τις τοπικές κοινωνίες και τον λαό ως το σύνολο των πολιτών. Ο λαός εκφράζεται ως σύνολο στις βουλευτικές εκλογές και τα δημοψηφίσματα .
Ο λαός λειτουργεί κατά δυο τρόπους: ως κοινωνία και ως κοινότητα
Η κοινωνία είναι η οριζόντια διάσταση λειτουργίας του λαού. Αφορά τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε ο ένας προς τον άλλον. Ο σκοπός της κοινωνίας είναι μόνο η αποτελεσματικότητα της λειτουργίας και η ευθύνη γιαυτό βαρύνει πρωτίστως τους κοινωνούς δηλ. τα άτομα ως μέλη της κοινωνίας.
Ο καθενός από εμάς ευθύνεται εξ ίσου:
- ως πολίτης για την καλή λειτουργία της δημοκρατίας και
- ως κοινωνός για την καλή λειτουργία της κοινωνίας.
Η κοινότητα είναι η δεύτερος βαθμός ποιότητας μιας κοινωνίας. Είναι η κοινωνία, η οποία εκτός από το στοιχείο της συνυπάρξεως των ατόμων διαθέτει και ένα πρόσθετο στοιχείο: την συνειδητότητα της υπάρξεως και της ενότητας της. Έχει συνείδηση ότι αποτελεί ένα σύνολο ενότητας βουλήσεως και την ευθύνη για την διαχείριση των τριών χρονικών διαστάσεων της υπάρξεως: του παρελθόντος της, του παρόντος και του προγραμματισμού του μέλλοντος της. Ο λαός πρέπει:
- να έχει την συνείδηση, ότι ο ίδιος αποτελεί δημιουργό του εαυτού του και
- έχει την βούληση να είναι ενωμένος και να συνεχίσει να υπάρχει και να είναι ενωμένος.
Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς έναν συνειδητό και ενωμένο λαό. Άρα η όποια κοινωνία συνυπάρξεως αποκτά πολιτική προσωπικότητα, καθίσταται δηλαδή υποκείμενο πολιτικής βουλήσεως, μόνο εάν αποκτήσει τα ποιότητά χαρακτηριστικά της κοινότητας.
Η δημοκρατία λοιπόν είναι η κάθετη διάσταση λειτουργίας ενός λαού, ο οποίος έχει προηγουμένως αναβαθμίσει την κοινωνία του σε κοινότητα.
2. Η αποστολή της δημοκρατίας
Οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου είναι:
- η ελευθερία
- η επικοινωνία
- η δημιουργικότητα και
- η ασφάλεια
Και οι τέσσερεις αυτές ανάγκες συγκροτούν την έννοια της ευτυχίας.
Η ευτυχια αποτελεί προσωπική προσδοκία του κάθε ανθρώπου. Όμως από κοινωνικής πλευράς η ευτυχία αποτελεί και δικαίωμα.
Η κοινωνική συμβίωση αποτελεί προϋπόθεσει και εγγύηση της προσωπικής ευτυχίας του ανθρώπου.
Με αυτή την έννοια η ευτυχία δεν είναι μόνο μια ατομική υπόθεση, αλλά έχει και μία διάσταση διαπροσωπικής και συλλογικής αμοιβαιότητας. Έτσι η ευτυχία δεν είναι μόνο δικαίωμα, αλλά γεννά και υποχρεώσεις, οι οποίες αντιστοιχούν στην ευτυχία του άλλου.
Το συμπέρασμα είναι, ότι η ευτυχία έχει βασικά μορφή σχέσεως.
Μέσα σε ένα σύνολο λαού λειτουργούμε σε τέσσερα επίπεδα, δηλ. ως σχέση με:
- τον εαυτό μας
- την κοινωνία
- την δημοκρατία
- το κράτος
Η σχέση με τον εαυτό μας δεν είναι μία στεγανή κατάσταση. Ακόμη και η σχέση με τον εαυτό μας είναι σχέση επικοινωνίας, η οποία επηρεάζει κατά τρόπο άλλοτε άμεσο και άλλοτε έμμεσο τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.
Είναι γνωστή η ψυχολογική αντίδραση ότι «βγάζω τα απωθημένα μου προς τα έξω».
Από τον εαυτό μας απαιτούμε να μεσολαβεί κατά τον καλύτερο τρόπο ανάμεσα στην ύπαρξη μας και την κοινωνία . Τότε ο εαυτός μας από άμορφη ύπαρξη αποκτά προσωπικότητα.
Η προσωπικότητα μας λοιπόν είναι προϊόν, το προϊόν της συμπράξεως της υπάρξεως μας με την κοινωνία και η δημοκρατία είναι το προϊόν της συμπράξεως της προσωπικότητας του καθενός μας με την ποιοτική δηλ. την κοινοτική διάσταση της κοινωνίας μας.
Άρα η δημοκρατία είναι η ποιοτική σχέση της ατομικής μας υπάρξεως με την συλλογική μας ύπαρξη. Και από τις δυο πλευρές αυτής της σχέσεως είμαστε εμείς οι ίδιοι.
1. Το ποιοτικό υπόβαθρο της δημοκρατίας
Η δημοκρατία είναι η κορυφή της πολιτικής λειτουργίας μιας κοινωνίας. Η ιδιαίτερη ανθρωπολογική ποιότητα της δημοκρατίας επιβάλλει πολλές προϋποθέσεις για την ύπαρξη και την καλή λειτουργία της. Χωρίζουμε τις προϋποθέσεις σε τυπικές και ουσιαστικές.
Στην ύπαρξη των τυπικών προϋποθέσεων ανήκει ολόκληρο το νομικό οικοδόμημα συγκροτήσεως του πολιτεύματος της δημοκρατίας, που είναι το Σύνταγμα και οι νόμοι.
Οι ουσιαστικές προϋποθέσεις είναι οι σημαντικότερες και αποτελούν το θεμέλιο υπάρξεως της δημοκρατίας.
Ένας βασικός λόγος της παρακμής του πολιτικού μας συστήματος στα χρόνια της Μεταπολιτεύσεως είναι το γεγονός, ότι αντιστρέψαμε το οικοδόμημα της δημοκρατίας νομίζοντας, ότι η βάση είναι η θεσμική ενός σύγχρονου δημοκρατικού Συντάγματος και οι ελευθερίες λειτουργίας πολιτικών κομμάτων και της πολιτικής δράσεως των πολιτών.
Οι ουσιαστικές όμως προϋποθέσεις της δημοκρατίας είναι τρεις:
α. η συμμετοχή των πολιτών
β. η λειτουργία κοινωνίας και κοινότητας και
γ. η δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των πολιτών
Η ποιότητα μιας δημοκρατίας εξαρτάται από τον βαθμό συμμετοχής των πολιτών στα όργανα λειτουργίας της. Η συμμετοχή αφορά τα άτομα ως πολίτες, τις κοινωνικές ομάδες,τις τοπικές κοινωνίες και τον λαό ως το σύνολο των πολιτών. Ο λαός εκφράζεται ως σύνολο στις βουλευτικές εκλογές και τα δημοψηφίσματα .
Ο λαός λειτουργεί κατά δυο τρόπους: ως κοινωνία και ως κοινότητα
Η κοινωνία είναι η οριζόντια διάσταση λειτουργίας του λαού. Αφορά τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε ο ένας προς τον άλλον. Ο σκοπός της κοινωνίας είναι μόνο η αποτελεσματικότητα της λειτουργίας και η ευθύνη γιαυτό βαρύνει πρωτίστως τους κοινωνούς δηλ. τα άτομα ως μέλη της κοινωνίας.
Ο καθενός από εμάς ευθύνεται εξ ίσου:
- ως πολίτης για την καλή λειτουργία της δημοκρατίας και
- ως κοινωνός για την καλή λειτουργία της κοινωνίας.
Η κοινότητα είναι η δεύτερος βαθμός ποιότητας μιας κοινωνίας. Είναι η κοινωνία, η οποία εκτός από το στοιχείο της συνυπάρξεως των ατόμων διαθέτει και ένα πρόσθετο στοιχείο: την συνειδητότητα της υπάρξεως και της ενότητας της. Έχει συνείδηση ότι αποτελεί ένα σύνολο ενότητας βουλήσεως και την ευθύνη για την διαχείριση των τριών χρονικών διαστάσεων της υπάρξεως: του παρελθόντος της, του παρόντος και του προγραμματισμού του μέλλοντος της. Ο λαός πρέπει:
- να έχει την συνείδηση, ότι ο ίδιος αποτελεί δημιουργό του εαυτού του και
- έχει την βούληση να είναι ενωμένος και να συνεχίσει να υπάρχει και να είναι ενωμένος.
Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς έναν συνειδητό και ενωμένο λαό. Άρα η όποια κοινωνία συνυπάρξεως αποκτά πολιτική προσωπικότητα, καθίσταται δηλαδή υποκείμενο πολιτικής βουλήσεως, μόνο εάν αποκτήσει τα ποιότητά χαρακτηριστικά της κοινότητας.
Η δημοκρατία λοιπόν είναι η κάθετη διάσταση λειτουργίας ενός λαού, ο οποίος έχει προηγουμένως αναβαθμίσει την κοινωνία του σε κοινότητα.
2. Η αποστολή της δημοκρατίας
Οι βασικές ανάγκες του ανθρώπου είναι:
- η ελευθερία
- η επικοινωνία
- η δημιουργικότητα και
- η ασφάλεια
Και οι τέσσερεις αυτές ανάγκες συγκροτούν την έννοια της ευτυχίας.
Η ευτυχια αποτελεί προσωπική προσδοκία του κάθε ανθρώπου. Όμως από κοινωνικής πλευράς η ευτυχία αποτελεί και δικαίωμα.
Η κοινωνική συμβίωση αποτελεί προϋπόθεσει και εγγύηση της προσωπικής ευτυχίας του ανθρώπου.
Με αυτή την έννοια η ευτυχία δεν είναι μόνο μια ατομική υπόθεση, αλλά έχει και μία διάσταση διαπροσωπικής και συλλογικής αμοιβαιότητας. Έτσι η ευτυχία δεν είναι μόνο δικαίωμα, αλλά γεννά και υποχρεώσεις, οι οποίες αντιστοιχούν στην ευτυχία του άλλου.
Το συμπέρασμα είναι, ότι η ευτυχία έχει βασικά μορφή σχέσεως.
Μέσα σε ένα σύνολο λαού λειτουργούμε σε τέσσερα επίπεδα, δηλ. ως σχέση με:
- τον εαυτό μας
- την κοινωνία
- την δημοκρατία
- το κράτος
Η σχέση με τον εαυτό μας δεν είναι μία στεγανή κατάσταση. Ακόμη και η σχέση με τον εαυτό μας είναι σχέση επικοινωνίας, η οποία επηρεάζει κατά τρόπο άλλοτε άμεσο και άλλοτε έμμεσο τις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους.
Είναι γνωστή η ψυχολογική αντίδραση ότι «βγάζω τα απωθημένα μου προς τα έξω».
Από τον εαυτό μας απαιτούμε να μεσολαβεί κατά τον καλύτερο τρόπο ανάμεσα στην ύπαρξη μας και την κοινωνία . Τότε ο εαυτός μας από άμορφη ύπαρξη αποκτά προσωπικότητα.
Η προσωπικότητα μας λοιπόν είναι προϊόν, το προϊόν της συμπράξεως της υπάρξεως μας με την κοινωνία και η δημοκρατία είναι το προϊόν της συμπράξεως της προσωπικότητας του καθενός μας με την ποιοτική δηλ. την κοινοτική διάσταση της κοινωνίας μας.
Άρα η δημοκρατία είναι η ποιοτική σχέση της ατομικής μας υπάρξεως με την συλλογική μας ύπαρξη. Και από τις δυο πλευρές αυτής της σχέσεως είμαστε εμείς οι ίδιοι.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου