Του καθηγητή Δρα Ηλία Φιλιππίδη
Αποσπασματική περίληψη της εισηγήσεώς του με θέμα «Ο Ειρηναίος και η ‘Επανάσταση των συνειδήσεων ως πνευματικό κληροδότημα για την τοπική κοινωνία του Αποκόρωνα» στο Β΄Παγκόσμιο Συνέδριο Αποκορωνιωτών, που έγινε στο Ιδρυμα Αγίας Σοφίας 31/8-4/9.2017
1. Ανθρωπολογική σύγκλιση
Το μεγάλο ερώτημα της εποχής μας αφορά την κατάσταση του κόσμου μέσα στο οποίο ζούμε.
Η «Κρητική ματιά» είναι αυτή που ενώνει τον Νίκο Καζαντζάκη με τον Ειρηναίο Γαλανάκη.
Ο Ν.Κ. διέθετε μία πολυεπίπεδη συνείδηση, σε τρία επίπεδα:
Σε σχέση με την γη ο Ν. Κ. αισθανόταν ταυτόχρονα Κρητικός, Έλληνας και παγκόσμιος άνθρωπος.
Όχι μόνο δεν είχε δίλημμα ανάμεσα σε αυτές τις τρεις ταυτότητες αλλά πίστευε ακράδαντα, ότι όποιος δεν έχει ρίζες στον τόπο του, δεν μπορεί να δει τον ορίζοντα του κόσμου.
Γιαυτό είχε πάνω στο γραφείο του ένα σακκουλάκι με χώμα κρητικό και το κράταγε σφικτά στην χούφτα του, κάθε φορά που ήθελε να ανοίξει τα φτερά της σκέψης του και να πετάξει πάνω από τον κόσμο.
Τις τρεις αυτές διαστάσεις συνειδήσεως διέθεται και ο Ειρηναίος Γαλανάκης, μητροπολίτης πρώην Κισάμου και Σελίνου. Ήθελε έναν έρριζο και όχι άριζο άνθρωπο.
Ο Ειρηναίος Γαλανάκης ήταν μία πανευρωπαϊκή τουλάχιστον προσωπικότητα. Στις ομιλίες που έκανε στα χωριά που επισκεπτόμαστε, θυμάμαι, ότι χρησιμοποιούσε συχνά την παραβολή του δένδρου. Έλεγε, ότι και ο άνθρωπος είναι ένα δένδρο. Όσο πιο βαθιές είναι οι ρίζες του μέσα στην γη, που τον γέννησε και στις παραδόσεις του τόπου του, τόσο πιο ψηλό δένδρο μπορεί να γίνει, να διαμορφώσει μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα και να καρποφορήσει με δημιουργικά έργα.
Αλλά και τον άνθρωπο ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος τον έβλεπαν μέσα από τρεις διαστάσεις:
Πίστευαν, ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο άτομο αλλά και κοινωνικό σύνολο. Με αυτή την έννοια θεωρούσαν, ότι ο ατομισμός δεν αποτελεί, ένα δικαίωμα, μια προσωπική επιλογή, όπως διασαλπίζεται σήμερα αλλά συνιστά ένα κοινωνικό καρκίνωμα, ένα έγκλημα κατά της φύσεως του ανθρώπου.
Επίσης Καζαντζάκης και Ειρηναίος ταυτίζονταν απόλυτα στην προτεραιότητα της ελευθερίας μέσα στην συνείδηση του ανθρώπου και ιδιαίτερα του Κρητικού.
Επεξηγούσαν όμως, ότι η ελευθερία δεν είναι κατάσταση αλλά ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ, η οποία πρέπει να επιδιώκεται με καθημερινό αγώνα. Η ελευθερία δεν είναι μία φτηνή υπόθεση, όπως έχει παρεξηγηθεί σήμερα ως αυθαιρεσία και παραβατικότητα. Η ελευθερία είναι μία κοπιώδης πορεία προς το Χρέος, η οποία αρχίζει με την υπέρβαση του εγωκεντρισμού και της ιδιοτέλειας.
Πέρα από το φυσικό σύστημα τάξεως ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος διέκριναν και ένα πνευματικό σύστημα τάξεως σε τρία επίπεδα:
Ο άνθρωπος δικαιώνει την ύπαρξη του μόνο ως αγωνιστικό ον.
Γιατί πρέπει να αγωνίζεται ο άνθρωπος;
Ο Καζαντζάκης μας λέει, ότι ο άνθρωπος πρέπει να παίρνει την ύλη και να την κάνει πνεύμα.
Αυτό σημαίνει , ότι η υλική ζωή του ανθρώπου πρέπει να υπηρετεί τις αξίες του Πνεύματος που είναι η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η πίστη. Ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος ήθελαν τον άνθρωπο να αγωνίζεται, ώστε ο κόσμος να γίνεται όλο και πιο ελεύθερος , όλο και πιο δίκαιος.
2.Ο Ειρηναίος Γαλανάκης ως ιστορική προσωπικότητα
Ο όρος «κοινωνικό έργο» είναι λίγος για να εκφράσει την προσφορά του Ειρηναίου στην Κρητική κοινωνία. Πέρα από το Αννουσάκειο Γηροκομείο, και την σχολή Κωφαλάλων ίδρυσε οικοτροφεία στην Κίσαμο και σε όλα τα κεφαλοχώρια των επαρχιών Κισάμου και Σελίνου για τους μαθητές των απομεμακρυσμένων χωριών. Ο Ειρηναίος έδωσε νέα διάσταση στην παρουσία της Εκκλησίας μέσα στην κοινωνία δίνοντας έμφαση σε τέσσερις τομείς:
α. την εκπαίδευση των νέων με την ίδρυση διαφόρων τεχνικών σχολών και οικοκυρικής σχολής.
β. την ανύψωση της θέσεως της γυναίκας με την ίδρυση Συλλόγων Κυριών και Δεσποινίδων και Γυναικείων Συνεταιρισμών.
γ. την ανάπτυξη με την ίδρυση του Κέντρου Αγροτικής ανάπτυξης στο Κολυμπάρι, του Τυροκομείου Σελίνου, της Εταιρεία Αναπτύξεως Αποκορώνου (ΕΤΑΝΑΠ) και της Εταιρεία Αναπτύξεως Σελίνου (ΕΤΑΣ).
δ. τον πολιτισμό με το πολυδύναμο Ίδρυμα Αγίας Σοφίας στον Αποκόρωνα.
Όμως οι τρεις κορυφές του ιστορικού έργου του Ειρηναίου είναι:
α. η ίδρυση (1968) της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ) με συνεργάτη τον Διευθυντή της, Δρα Αλ. Παπαδερό. Μαζί με το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης η ΟΑΚ τιμά την Ελλάδα διεθνώς με την διοργάνωση συνεδρίων όχι μόνο τοπικού αλλά και διεθνούς ενδιαφέροντος.
β. το μεγάλο στοίχημα για τον Ειρηναίο ήταν η ίδρυση της Ανώνυμης Ναυτιλιακής Εταιρείας Κρήτης (ΑΝΕΚ) μετά το τραγικό ναυάγιο του παλιού πλοίου «ΗΡΑΚΛΕΙΟ» το 1966. Ήταν η πρώτη εταιρεία λαϊκής βάσεως στην Ελλάδα.
γ. αυτή όμως η πρωτοβουλία, που θα μπορούσε να αναδείξει την Ελλάδα σε παγκόσμιο κέντρο πολιτισμού, γεωπολιτικής και πολιτικής σκέψεως ήταν το «ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ» , όπως μετονόμασε ο Ειρηναίος το ακρωτήριο της Σπάθας το 1984 με συντονιστή τον επίσης οραματιστή, ποιητή Δημήτρη Κακαβελάκη και γραμματέα τον υπογράφοντα.
Μετά τις επιτυχίες των πρώτων μεγάλων διεθνών συνεδρίων και ιδιαίτερα το μνημόσυνο του αείμνηστου σουηδού πρωθυπουργού Όλαφ Πάλμε, παρουσία της συζύγου του Λίσμπεθ Πάλμε, τα πολιτικά κόμματα άρχισαν να υπονομεύουν αυτή την διεθνών προδιαγραφών πρωτοβουλία μέχρι που την διέλυσαν. Ζημιώθηκε ο τόπος αλλά αυτό είναι τελευταίο που τα ενδιαφέρει.
Μια παράλληλη πρωτοβουλία ήταν η « ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΝ», την οποία κήρυξε ο Ειρηναίος την Πεντηκοστή του 1982, με σκοπό την ανάδειξη της ανάγκης για τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας.
Αυτή την πρωτοβουλία πρέπει να αναβιώσουμε και να συνεχίσουμε. Πρέπει να συνδέσουμε το Όραμα του Ειρηναίου με την επαναστατική παράδοση της Κρήτης. Το έχει ανάγκη η πατρίδα μας.
filippidis103@yahoo.gr
Αποσπασματική περίληψη της εισηγήσεώς του με θέμα «Ο Ειρηναίος και η ‘Επανάσταση των συνειδήσεων ως πνευματικό κληροδότημα για την τοπική κοινωνία του Αποκόρωνα» στο Β΄Παγκόσμιο Συνέδριο Αποκορωνιωτών, που έγινε στο Ιδρυμα Αγίας Σοφίας 31/8-4/9.2017
1. Ανθρωπολογική σύγκλιση
Το μεγάλο ερώτημα της εποχής μας αφορά την κατάσταση του κόσμου μέσα στο οποίο ζούμε.
Η «Κρητική ματιά» είναι αυτή που ενώνει τον Νίκο Καζαντζάκη με τον Ειρηναίο Γαλανάκη.
Ο Ν.Κ. διέθετε μία πολυεπίπεδη συνείδηση, σε τρία επίπεδα:
- η γη
- ο άνθρωπος και
- το πνεύμα
Σε σχέση με την γη ο Ν. Κ. αισθανόταν ταυτόχρονα Κρητικός, Έλληνας και παγκόσμιος άνθρωπος.
Όχι μόνο δεν είχε δίλημμα ανάμεσα σε αυτές τις τρεις ταυτότητες αλλά πίστευε ακράδαντα, ότι όποιος δεν έχει ρίζες στον τόπο του, δεν μπορεί να δει τον ορίζοντα του κόσμου.
Γιαυτό είχε πάνω στο γραφείο του ένα σακκουλάκι με χώμα κρητικό και το κράταγε σφικτά στην χούφτα του, κάθε φορά που ήθελε να ανοίξει τα φτερά της σκέψης του και να πετάξει πάνω από τον κόσμο.
Τις τρεις αυτές διαστάσεις συνειδήσεως διέθεται και ο Ειρηναίος Γαλανάκης, μητροπολίτης πρώην Κισάμου και Σελίνου. Ήθελε έναν έρριζο και όχι άριζο άνθρωπο.
Ο Ειρηναίος Γαλανάκης ήταν μία πανευρωπαϊκή τουλάχιστον προσωπικότητα. Στις ομιλίες που έκανε στα χωριά που επισκεπτόμαστε, θυμάμαι, ότι χρησιμοποιούσε συχνά την παραβολή του δένδρου. Έλεγε, ότι και ο άνθρωπος είναι ένα δένδρο. Όσο πιο βαθιές είναι οι ρίζες του μέσα στην γη, που τον γέννησε και στις παραδόσεις του τόπου του, τόσο πιο ψηλό δένδρο μπορεί να γίνει, να διαμορφώσει μία ολοκληρωμένη προσωπικότητα και να καρποφορήσει με δημιουργικά έργα.
Αλλά και τον άνθρωπο ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος τον έβλεπαν μέσα από τρεις διαστάσεις:
- ως κοινωνία
- ως πολιτισμό και
- ως φορέα νοήματος ζωής
Πίστευαν, ότι ο άνθρωπος δεν είναι μόνο άτομο αλλά και κοινωνικό σύνολο. Με αυτή την έννοια θεωρούσαν, ότι ο ατομισμός δεν αποτελεί, ένα δικαίωμα, μια προσωπική επιλογή, όπως διασαλπίζεται σήμερα αλλά συνιστά ένα κοινωνικό καρκίνωμα, ένα έγκλημα κατά της φύσεως του ανθρώπου.
Επίσης Καζαντζάκης και Ειρηναίος ταυτίζονταν απόλυτα στην προτεραιότητα της ελευθερίας μέσα στην συνείδηση του ανθρώπου και ιδιαίτερα του Κρητικού.
Επεξηγούσαν όμως, ότι η ελευθερία δεν είναι κατάσταση αλλά ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ, η οποία πρέπει να επιδιώκεται με καθημερινό αγώνα. Η ελευθερία δεν είναι μία φτηνή υπόθεση, όπως έχει παρεξηγηθεί σήμερα ως αυθαιρεσία και παραβατικότητα. Η ελευθερία είναι μία κοπιώδης πορεία προς το Χρέος, η οποία αρχίζει με την υπέρβαση του εγωκεντρισμού και της ιδιοτέλειας.
Πέρα από το φυσικό σύστημα τάξεως ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος διέκριναν και ένα πνευματικό σύστημα τάξεως σε τρία επίπεδα:
- την ύλη
- τον αγώνα και
- το πνεύμα
Ο άνθρωπος δικαιώνει την ύπαρξη του μόνο ως αγωνιστικό ον.
Γιατί πρέπει να αγωνίζεται ο άνθρωπος;
Ο Καζαντζάκης μας λέει, ότι ο άνθρωπος πρέπει να παίρνει την ύλη και να την κάνει πνεύμα.
Αυτό σημαίνει , ότι η υλική ζωή του ανθρώπου πρέπει να υπηρετεί τις αξίες του Πνεύματος που είναι η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η πίστη. Ο Καζαντζάκης και ο Ειρηναίος ήθελαν τον άνθρωπο να αγωνίζεται, ώστε ο κόσμος να γίνεται όλο και πιο ελεύθερος , όλο και πιο δίκαιος.
2.Ο Ειρηναίος Γαλανάκης ως ιστορική προσωπικότητα
Ο όρος «κοινωνικό έργο» είναι λίγος για να εκφράσει την προσφορά του Ειρηναίου στην Κρητική κοινωνία. Πέρα από το Αννουσάκειο Γηροκομείο, και την σχολή Κωφαλάλων ίδρυσε οικοτροφεία στην Κίσαμο και σε όλα τα κεφαλοχώρια των επαρχιών Κισάμου και Σελίνου για τους μαθητές των απομεμακρυσμένων χωριών. Ο Ειρηναίος έδωσε νέα διάσταση στην παρουσία της Εκκλησίας μέσα στην κοινωνία δίνοντας έμφαση σε τέσσερις τομείς:
α. την εκπαίδευση των νέων με την ίδρυση διαφόρων τεχνικών σχολών και οικοκυρικής σχολής.
β. την ανύψωση της θέσεως της γυναίκας με την ίδρυση Συλλόγων Κυριών και Δεσποινίδων και Γυναικείων Συνεταιρισμών.
γ. την ανάπτυξη με την ίδρυση του Κέντρου Αγροτικής ανάπτυξης στο Κολυμπάρι, του Τυροκομείου Σελίνου, της Εταιρεία Αναπτύξεως Αποκορώνου (ΕΤΑΝΑΠ) και της Εταιρεία Αναπτύξεως Σελίνου (ΕΤΑΣ).
δ. τον πολιτισμό με το πολυδύναμο Ίδρυμα Αγίας Σοφίας στον Αποκόρωνα.
Όμως οι τρεις κορυφές του ιστορικού έργου του Ειρηναίου είναι:
α. η ίδρυση (1968) της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης (ΟΑΚ) με συνεργάτη τον Διευθυντή της, Δρα Αλ. Παπαδερό. Μαζί με το Πανεπιστήμιο και το Πολυτεχνείο Κρήτης η ΟΑΚ τιμά την Ελλάδα διεθνώς με την διοργάνωση συνεδρίων όχι μόνο τοπικού αλλά και διεθνούς ενδιαφέροντος.
β. το μεγάλο στοίχημα για τον Ειρηναίο ήταν η ίδρυση της Ανώνυμης Ναυτιλιακής Εταιρείας Κρήτης (ΑΝΕΚ) μετά το τραγικό ναυάγιο του παλιού πλοίου «ΗΡΑΚΛΕΙΟ» το 1966. Ήταν η πρώτη εταιρεία λαϊκής βάσεως στην Ελλάδα.
γ. αυτή όμως η πρωτοβουλία, που θα μπορούσε να αναδείξει την Ελλάδα σε παγκόσμιο κέντρο πολιτισμού, γεωπολιτικής και πολιτικής σκέψεως ήταν το «ΑΚΡΩΤΗΡΙ ΕΙΡΗΝΗΣ» , όπως μετονόμασε ο Ειρηναίος το ακρωτήριο της Σπάθας το 1984 με συντονιστή τον επίσης οραματιστή, ποιητή Δημήτρη Κακαβελάκη και γραμματέα τον υπογράφοντα.
Μετά τις επιτυχίες των πρώτων μεγάλων διεθνών συνεδρίων και ιδιαίτερα το μνημόσυνο του αείμνηστου σουηδού πρωθυπουργού Όλαφ Πάλμε, παρουσία της συζύγου του Λίσμπεθ Πάλμε, τα πολιτικά κόμματα άρχισαν να υπονομεύουν αυτή την διεθνών προδιαγραφών πρωτοβουλία μέχρι που την διέλυσαν. Ζημιώθηκε ο τόπος αλλά αυτό είναι τελευταίο που τα ενδιαφέρει.
Μια παράλληλη πρωτοβουλία ήταν η « ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΝ», την οποία κήρυξε ο Ειρηναίος την Πεντηκοστή του 1982, με σκοπό την ανάδειξη της ανάγκης για τον εξανθρωπισμό του ανθρώπου και της ανθρώπινης κοινωνίας.
Αυτή την πρωτοβουλία πρέπει να αναβιώσουμε και να συνεχίσουμε. Πρέπει να συνδέσουμε το Όραμα του Ειρηναίου με την επαναστατική παράδοση της Κρήτης. Το έχει ανάγκη η πατρίδα μας.
filippidis103@yahoo.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου