Είμαι ο εαυτός μου! Η επιδημία του Εαυτισμού.

 Στην μνήμη του Χρήστου Σιούλα

Του Ηλία Φιλιππίδη

Ο Χρήστος ήταν ένα υπόδειγμα ανιδιοτέλειας, προσφοράς και σεμνότητας αλλά και βράχος πεποιθήσεων. Ήταν ένα σπάνιο είδος ανθρώπου. Ειδικά στην ελλαδική κοινωνία, όπου οι κοινωνικές μας αξίες διαμορφώθηκαν στην τελική τους μορφή κατά τους τελευταίους αιώνες μέσα σε καταστάσεις ανασφάλειας, ανταγωνισμού, προσωρινότητας και επιβιώσεως χωρίς όρους, έχουμε συνηθίσει να διαχωρίζουμε την κοινωνική και πολιτική μας ζωή από την ιδιωτική μας προσωπικότητα. Εύκολα χωρίζουμε τα λόγια από τα έργα, την ιδεολογία μας από τον χαρακτήρα μας. Ο Χρήστος ήταν ένας μονόλιθος ηθικής συγκροτήσεως. Η συνέπεια λόγων και πράξεων ήταν απόλυτη στην ζωή του. Ο σπόρος αυτού του ανθρώπινου είδους δεν πρέπει να χαθεί. Χρήστο, δεν σε ξεχνάμε!

Αποφάσισα να γράψω αυτό το άρθρο, όταν έμαθα τον θάνατο του Χρήστου Σιούλα.

Σύμφωνα με την ψυχολογία του Freud, η προσωπικότητα του ανθρώπου χωρίζεται σε τρία επίπεδα: το Εκείνο, που είναι η κληρονομούμενη ψυχοσωματική μας υπόσταση. Το Εγώ, που είναι η συναίσθηση της υπάρξεως και της ατομικότητάς μας και το Υπερεγώ, που είναι ο χώρος των υπερκείμενων αξιών, ατομικών και συλλογικών.

Η συνείδηση λειτουργεί ως συντονιστής μεταξύ των τριών επιπέδων της υπάρξεώς μας, είναι το κέντρο της και ο τελικός διαμορφωτής της βουλήσεώς μας. Η συνείδηση λειτουργεί ως φίλτρο τόσο των εξωτερικών ερεθισμάτων όσο και των εσωτερικών παρορμήσεών μας. 

Η αυτογνωσία του ανθρώπου απαιτεί ως πρώτη προϋπόθεση την εφαρμογή μιάς στρατηγικής της συνειδήσεως. Στην εποχή μας οι ψυχολόγοι και στην συνέχεια τα ΜΜΕ έχουν καθιερώσει ως γενική συνταγή «δια πάσαν νόσον…» το «Να είσαι ο εαυτός σου!».

Όμως αυτός ο σύγχρονος δελφικός χρησμός προσφέρεται για δύο ερμηνείες που διαφέρουν ποιοτικά. Η μία μας προτρέπει να δούμε και την άλλη πλευρά της πραγματικότητας, που είναι ο εσωτερικός μας κόσμος. Η άλλη ερμηνεία είναι να φορέσουμε την πανοπλία του «Εαυτού» μας. 

Οι αρνητικές συνέπειες της «εαυτικής» επιλογής είναι:

α. καταργεί την πολιτική διάσταση του ανθρώπου και την κοινωνική του ευθύνη για την ποιότητα των συνθηκών ζωής στο περιβάλλον του. Ετσι το διεθνές σύστημα σύγχρονης υποδουλώσεως του ανθρώπου παραμένει στο απυρόβλητο, καλυπτόμενο από το νέφος της αυτονοησίας του.

β. επιβάλλει την απόλυτη εξατομίκευση του ανθρώπου και της κοινωνίας και διαγράφει την διάσταση της συλλογικότητας από την συνείδηση του ανθρώπου και

γ. προκαλεί μέσα μας ένα πραξικόπημα, με την έννοια ότι επιμερίζει την ύπαρξή μας και υποκαθιστά την συνείδησή μας ως εποπτικό και ανώτατο όργανο της υπάρξεώς μας, με τον Εαυτό μας. Ο Εαυτός ως διπολική έννοια σημαίνει την ιδιοτελή συμμαχία του Εγώ με το Εκείνο χωρίς τον έλεγχο, τον ρυθμιστικό ρόλο και την ισορροπία, που εκπροσωπούν το Υπερεγώ και η Συνείδηση.

Είμαι ο εαυτός μου!». Το άκουσα πολλές φορές το καλοκαίρι από νέους ως αντίδραση στα προφυλακτικά και περιοριστικά μέτρα που επιβάλλονται λόγω κορονοϊού. Δυστυχώς το καλοκαίρι συμπέσαμε σε μία πολιτική χαλαρότητας, η κυβέρνηση για να σώσει τον τουρισμό, η νεολαία, διότι δεν ανεχόταν άλλα περιοριστικά μέτρα και οι αρνητές εκ πεποιθήσεως. Όμως η κυβέρνηση φέρει την μεγάλη ευθύνη, διότι δεν προετοιμάστηκε καθόλου για ένα δεύτερο κύμα πανδημίας.

Η αντίδραση της νεολαίας πήρε την μορφή αντιστάσεως κατά του συλλογικού Υπερεγώ, το οποίο εκφράζεται από την κοινωνία, το κράτος και τους κανόνες του καθιερωμένου πολιτισμού. Αυτή η ισοπέδωση του αξιακού ρετιρέ του ανθρώπου εξυπηρετεί ιδανικά το παράλληλο αντι-αξιακό σύμπαν του Παγκοσμίου Πλέγματος Εξουσιών (ΠΑΠΕ), το οποίο επιδιώκει: αποδυναμωμένα κράτη, ανοικτά σύνορα, εξατομικευμένες κοινωνίες και ανθρώπους, που να είναι όχι μόνο ατομοκεντρικοί αλλά και ζόμπι.

Δεν είναι δύσκολο να δώσουμε τον ορισμό του ανθρώπου-ζόμπι. Είναι ο άνθρωπος του βουλητικού και αυτιστικού ενστίκτου, το οποίο λειτουργεί ως κλειστό σύστημα, με δύο μόνο στοιχεία, το Εγώ και το Εκείνο.

Σε όλα τα έμβια όντα, εκτός του ανθρώπου, ισχύει ο κανόνας «Είναι, άρα υπάρχω», Στα ζώα είναι αυτονόητη η ταύτιση του Εγώ με το Εκείνο. Η ταύτιση έχει αυτόματο, δομικό χαρακτήρα. Για τον άνθρωπο ισχύει η αρχή «Είμαι, σκέπτομαι, δρώ, άρα υπάρχω».

Ο Εαυτός των δύο στοιχείων, του Εγώ και του Εκείνου και η ταύτισή τους αποτελεί μία ψυχολογική και κοινωνική παθολογία του ανθρώπου, έναν συνειδητό αυτισμό, ένα ανθρωπογενές, παρακμιακό αντίγραφο του ενστίκτου και υποκατάστατο της συνειδήσεως. Ο άνθρωπος «Είμαι, άρα υπάρχω» είναι ο εγωτικός, ο νέο-ψυχοπαθολογικός παράνθρωπος, ως ανθρωπολογική παρέκκλιση και κοινωνική μετάλλαξη. Αλλοίμονό μας αν εξελιχθεί σε πρότυπη πανδημία!

Η ταύτιση του Εγώ με το Εκείνο δημιουργεί μία ηδονιστική αίσθηση αυτονόμου υπάρξεως αλλά στην πραγματικότητα λειτουργεί ως θετικός αγωγός μιάς διαμπερούς υποδουλώσεως: από την μία ο άνθρωπος υποδουλώνεται στις εσωτερικές παρορμήσεις του και παραμένει ψυχολογικά και κοινωνικά στάσιμος και από την άλλη υποδουλώνεται στις θεσμοποιήσεις του ΠΑΠΕ, χωρίς να το καταλαβαίνει, διότι βιώνει την χειραφέτηση του μόνο οριζόντια, σε σχέση με την κοινωνία και τους άλλους ανθρώπους. Αγνοεί τελείως την κάθετη διάσταση των εξαρτήσεων.

Το κράτος, δεν αποτελεί μορφή εξαρτήσεως;
Απάντηση: Των μικρών κρατών ΟΧΙ πλέον! Για τα μεγάλα είναι εξεταστέον. Τα υπερκείμενα διεθνή επίπεδα εξουσίας είναι τόσο ισχυρά, που συνθλίβουν τις τοπικές εξουσίες και τις υποβιβάζουν στο οριζόντιο επίπεδο, για να λειτουργούν ως απορροφητήρες της λαϊκής οργής.

Ο πολιτικοποιημένος άνθρωπος του εσωτερικού και εξωτερικού διαλόγου πρέπει να λειτουργεί ως κοινωνικό πρότυπο. Η αποστολή του σήμερα έχει διευρυνθεί, δεν αποβλέπει πλέον μόνο στην βελτίωση της κοινωνίας αλλά και στην αναγνώρισή του ως κοινωνικού προτύπου. Εάν κυριαρχήσει ως πρότυπο (και ειδικά στην νεολαία) το «Είμαι, άρα υπάρχω», χάνεται κάθε δυνατότητα βελτιώσεως τόσο της κοινωνίας όσο και του ανθρώπου.

Κατά του Εαυτισμού δεν υπάρχει εμβόλιο, μόνο πρόληψη!

Ο Ηλίας Φιλιππίδης είναι συγγραφέας, πανεπιστημιακός κοινωνιολογίας και νομικός.